Rogowo-Majątek – folwark hrabiny De Moni

O długiej historii Rogowa świadczą znajdujące się tu kurhany pochodzące z VII i VIII w. n.e., a szczególną atrakcją jest Folwark hrabiny De Moni (z domu Komar), składający się z następujących budynków gospodarczych: kamienna obora z 1840 roku, kamienna stodoła, ruiny kamiennej stajni, gruzy po stodole, spichlerz z 1843 roku, studnia, wnętrze dziedzińca gospodarczego, fragmenty sadu, staw i nieliczne, ponad 100-letnie drzewa ozdobne.

Początki osadnictwa w tym miejscu sięgają II połowy XV wieku, a o historii Rogowa świadczą kurhany pochodzące z VII i VIII wieku n.e.

Był to zaścianek szlachecki wchodzący do dóbr wójta tykocińskiego. Powstały w pobliżu folwark należał do choroszczańskiego majątku Chodkiewiczów, a następnie – jako uposażenie do supraskich bazylianów. Kolejnymi właścicielami miejsca byli Sapiehowie, Mniszchowie, Pacowie i Braniccy.

W pierwszym okresie swojego istnienia folwark pełnił funkcje wyłącznie gospodarcze. Znajdował się tam jeden dom mieszkalny, otoczony licznymi budynkami hodowlanymi i magazynowymi, skupionymi przy kilku dziedzińcach i podwórzach. W pobliżu były urządzone dwa warzywniki.

Źródło: http://www.testowy.minigo.pl/index.php/page/rogowo

Zachował się opis folwarku sporządzony w latach 1771-1772: „Dwór, do którego z drogi wjeżdżając brama między dwoma słupami drewnianymi i wrotami z tarcic na biegunach podwójnymi, przy tej bramie o lewą rękę ogród niewielki żerdziami między koły zamocowanymi ogrodzony, do którego między dwoma słupkami furtka na prawą rękę ode drogi. Płot takoż z żerdzi do ogrodu za budynkiem, a przy nim sadzawka dla konserwacji drobiu wykopana. Dalej idąc na prawą rękę folwark z drzewa kostkowego postawiony dachówką kryty… Gumna, do których idąc od folwarku na prawej ręce chlewki na drób i świnie z dylów zabudowane słomą kryte, na lewej ręce zaś spichlerz z drzewa oprawnego z wystawą wybudowany. Za tym spichlerzem chlewków 4 pod jednym dachem słomą krytych… Za tymi chlewkami kawał olszyny wyniosłej wzdłuż na troje stai ciągnący się ale wszerz wąska, za którą gumna z oborami w kwadrat zabudowane, do których idąc po prawej ręce na trzech małych prostych słupkach szopka pod którą drzewa oprawnego do budowli zdatnego sztuk sto dziesięć, po lewej wrota na biegunach i furtka, z tej na obydwa boki szopa o jednej ścianie od gumien na sześciu słupach, przy tej na prawej ręce plewnik z dylów budowany, po lewej ręce stodoła kwadrat czyniąca o jednym klepisku…, przy tej stodoła podłużna wielka o jednym klepisku od pola o czworgu wrotach wylotnych, od tej znowu na kwadrat stodoła trzecia z dwojgi wrotami podwójnymi wylotnymi na oborę. Przy tej stodole próbnik…, z tej stodoły wyszedłszy na oborę po lewej ręce chlew cały z dylów z wrotami podwójnymi… dwa zaś chlewy kwadrat utrzymujące o jednej tylko ścianie a wewnątrz na słupach, przy którym kwadracie poczynając od stodoły chlewek na cielęta. W tym folwarku oprócz ogrodu wyż wyrażonego jest ogród drugi za budynkiem do chałup chłopskich przypierający od dziedzińca żerdziami między słupki i koły z tyłu zaś płotkiem łozowym ogrodzony… za drogą ode dworu idącą w dole pastewnika ogród na zboże i olszyny kawał wyniosłej ale rzadkiej, przy której Rasszula do obrabiania przędziw…”[1].

W XVII-XVIII wieku folwark należał do magnackiego rodu Branickich. Po śmierci Izabeli Branickiej dobra stały się własnością rodu Potockich, a następnie Krasińskich i Komarów.

W połowie XIX wieku właścicielką Rogowa stała się hrabina de Moni, z domu Komar. Jeszcze w I połowie XIX wieku folwark przestał pełnić funkcje wyłącznie gospodarcze. Przez Michała Komara został wzniesiony murowany dwór, który istniał do II połowy XX wieku. Granice dziedzińców obsadzono drzewami i ozdobnymi krzewami. Drogę dojazdową do Choroszczy zdobiły lipy. W kierunku przepływającej nieopodal rzeki Narew powstały szpalery z zasadzonymi topolami. Urządzono nowy sad i warzywnik. Dziedzińce, z dworem i zabudową gospodarczą, sadem, warzywnikiem i stawem zajmowały łącznie ponad 4 hektary.

U schyłku XIX wieku właścicielka dóbr rozpoczęła parcelację gruntów. Sprzedany został także dwór z budynkami gospodarczymi. Podzielenie majątku spowodowało zanikanie dawnego układu folwarku. Powstały nowe budynki, zmienił się też drzewostan. Po II wojnie światowej, w wyniku polityki nowych władz, nastąpiła kolejna parcelacja pofolwarcznych, ponad 100-hektarowych gospodarstw. Częścią gruntów oraz budynkami administrował Okręgowy Zarząd Rolny, a następnie Państwowy Fundusz Ziemi i Kółka Rolnicze. Na terenie folwarku powstały nowe budynki mieszkalne i gospodarcze.

[1] Miesięcznik Białostocczyzna

Źródło: http://www.ogrodowy.minigo.pl/index.php/page/rogowo  

Powrót na początek strony